[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Lenin rozwija właśnie tę hipotezę, kiedy próbuje analizować powody, które sprawiły, że rewolucyjna
socjaldemokracja niemiecka była najbliższa takiej partii, która potrzebna jest rewolucyjnemu
29
© SamoksztaÅ‚ceniowe KoÅ‚o Filozofii Marksistowskiej http://skfm.dyktatura.info/
Étienne Balibar O dyktaturze proletariatu (1976 rok)
proletariatowi do osiągnięcia zwycięstwa (XXXI, s. 18). Przypominała ją najbliżej, ale w praktyce nie
była taką partią: chcąc nie chcąc musiał to stwierdzić. To, że partia klasy robotniczej wciągana jest
nieuchronnie w grę sprzeczności, nad którą, o ile ją rozpozna, może zapanować, ale od której nie może
uciec w sposób żywiołowy. Z jednej strony, partia jest środkiem (jedynym) osiągnięcia przez proletariat
politycznej autonomii. Jest ona formą, w jakiej proletariat, w oparciu o własną bazę społeczną, własne
ideologiczne zasady klasowe, uwalniając się spod władzy panującej ideologii burżuazyjnej, zamiast być
jedynie psem łańcuchowym takiej czy innej burżuazyjnej polityki, może sam kierować swoją własną
walką. Z jej pomocą wyzwolenie robotników będzie dziełem samych robotników (Marks). Ale
jednocześnie, konieczne jest, aby partia klasy robotniczej przeniknęła do burżuazyjnej machiny
państwowej: ściśle mówiąc, do politycznego aparatu ideologicznego państwa (od którego zależy
parlamentaryzm, system partyjny ), ponieważ walka klasowa proletariatu nie rozgrywa się poza
istniejącymi stosunkami społecznymi i po to, aby nadać, tej od początku do końca społecznej praktyce,
pełny właściwy jej wymiar polityczny. Może ona przeniknąć do tej machiny jako współdziałający z nią
mechanizm albo jako zakleszczajÄ…ce jÄ… ziarno piachu. Kierunkowo, w skali historii kapitalizmu i
imperializmu, w skali historycznego procesu konstytuowania siÄ™ proletariatu w klasÄ™, partia klasy
robotniczej nie jest zwykłym elementem aparatu ideologicznego burżuazyjnej polityki. Ale chcąc nie
chcąc należy stwierdzić obecność odwrotnej tendencji, nieustannego ryzyka, którego nie uniknie, jeśli nie
będzie stale wznawiana walka wewnętrzna, że stanie się ona więzniem aparatu państwowego, który
zwalcza.
Można więc zrozumieć, dlaczego decydujący element oportunistycznego wypaczenia dotyczy
właśnie tej sprawy, z którą łączy się zarazem historyczny cel oportunistycznej walki oraz codzienna
praktyka tej walki. Dotyka do żywego zagadnienia rewolucyjnej partii. To właśnie w tym miejscu
rozchodzÄ… siÄ™ drogi polityki komunistycznej i polityki socjaldemokratycznej.
Organizacja panowania klasowego
A zatem, co to jest aparat państwowy? Zasadniczo, jest to materialna organizacja, produkt
szczególnego podziału pracy , bez której nie istnieje żadna władza państwowa: jest to zarazem
organizacja klasy panującej i organizacja podporządkowanego danej klasie całego społeczeństwa. Przed
każdą bardziej szczegółową analizą należy dobrze zrozumieć ową podwójną funkcję organizacyjną, z
której wynika historyczna skuteczność aparatu państwowego, ale także z której wywodzi się większość
złudzeń dotyczących istoty państwa.
Mówić, że aparat państwowy jest organizacją klasy panującej, to znaczy mówić, że bez aparatu
państwowego siły zbrojnej, administracji, narzucającego poszanowanie prawa aparatu sądowniczego
oraz wszystkich państwowych aparatów ideologicznych klasie panującej (dzisiaj burżuazji) nigdy nie
udałoby się ujednolicić własnych interesów klasowych, pogodzić albo pokonać własnych sprzeczności
oraz prowadzić jednolitej polityki wobec innych klas w społeczeństwie. Oczywiście, ta jednolitość, która
przyjmuje formę scentralizowania władzy państwowej w system instytucji politycznych, nie jest
rezultatem jakiejś wolnej umowy, pokojowej dyskusji między różnymi odłamami klasy panującej, ale
raczej, jeśli takie dyskusje miały miejsce, na przykład, kiedy przedstawiciele różnych partii pracują nad
jakąś ustawą, to te zawarowane umową dyskusje tylko potwierdzają ustalony już wcześniej układ między
różnymi siłami materialnymi.
Ale należy dostrzegać drugi aspekt: organizowanie całego społeczeństwa przez aparat państwowy
wymaga koniecznej reprodukcji wyzysku. Gdyby aparat państwowy był tylko zamkniętą organizacją klasy
panującej, pociągałoby to za sobą raczej znaczne trudności w sprawowaniu władzy przez klasę panującą,
ponieważ natychmiast prowadziłoby to do wyizolowania klasy panującej z całego społeczeństwa. Już to,
co wcześniej zauważyliśmy przy okazji omawiania prawa, pozwala zrozumieć te sprawy, ponieważ
prawo, za pośrednictwem aparatu sądowniczego (kodeksu, trybunałów, prawników, prawodawstwa...),
jest już zasadniczym elementem aparatu państwowego w społeczeństwie kapitalistycznym. Dzieje
państwa pozwalają szczegółowo zilustrować tę kwestię. W społeczeństwie feudalnym aparat państwowy
jest jednocześnie właśnie formą organizacyjną właściwą klasie panującej (feudalne stosunki rodzinne,
30
© SamoksztaÅ‚ceniowe KoÅ‚o Filozofii Marksistowskiej http://skfm.dyktatura.info/
Étienne Balibar O dyktaturze proletariatu (1976 rok)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]