[ Pobierz całość w formacie PDF ]
wollnokonkurencyjjnego,, monopolliistycznego,,
wolnokonkurencyjnego, monopolistycznego,
wo nokonkurency nego monopo stycznego
kiierowanego przez państwo..
kierowanego przez państwo.
k erowanego przez państwo
System kapitalistyczny ukształtował się w zachodniej Europie i w Stanach
Zjednoczonych w wyniku rewolucyjnych przemian społecznych na przełomie
XVIII i XIX w. Jego podstawą były:
- prywatna własność środków produkcji (ziemi, bogactw mineralnych,
zakładów produkcyjnych, banków)
- wolność osobista i równość ludzi wobec prawa
- wolność działań gospodarczych i wolna konkurencja między jednostkami
gospodarczymi.
Polityczne podstawy starego feudalnego porządku zburzyła rewolucja francuska, a
podstawy prawne nowego systemu stworzył Napoleon I. Na początku system ów
rozprzestrzeniał się w Europie (wraz z armią Napoleona), a następnie objął
równie\ kontynent amerykański.
Najwa\niejszym aktem prawnym był Kodeks Cywilny z 1804r.:
- traktował on własność jako niepodwa\alne dobro i prawo
- sankcjonował wolność zawierania umów i nadawał im moc prawną
- uznawał weksle i inne papiery wartościowe
- sankcjonował po\yczanie pieniędzy na procent
- uporządkował formy organizacji przedsiębiorstw w postaci spółek
akcyjnych, wyró\niono w nim 3 rodzaje takich spółek:
30
" jawnÄ… uczestnicy jej indywidualnie i zbiorowo ponoszÄ…
odpowiedzialność za długi przedsiębiorstwa
" komandytową składa się ona z 2 grup członków: jedna
odpowiada osobiście, nieograniczenie i solidarnie za jej
zobowiązania, druga zaś tylko do wysokości wniesionego wkładu
(sumy komandytowej)
" z ograniczoną odpowiedzialnością wspólnicy wnoszą do niej
określony majątek (kapitał zakładowy) i za zobowiązania spółki
odpowiadają tylko do wysokości swego wkładu.
Forma spółek upowszechniła się w Stanach Zjednoczonych od lat 40-tych XIX
wieku. Inne kraje były dość niechętne wobec spółek. Na kontynencie była
powszechna spółka komandytowa, która nie wymagała rządowej licencji. Dopiero
w 1867 r. We Francji pozwolono na swobodne rejestrowanie spółek. Za Francją
poszły i inne kraje oprócz Rosji i Turcji.
Spółki akcyjne stały się prawną formą organizacji wytwórczości opartą na
kapitale zakładowym składającym się z akcji. (początkowo imiennych potem
nabrały charakter papierów wartościowych i stały się przedmiotem obrotu na
rynkach pienię\nych). Działalność spółek akcyjnych znajdowała odzwierciedlenie
na giełdach, które notowały kursy akcji i innych papierów wartościowych.
Akcjonariusze stawali się współwłaścicielami przedsiębiorstwa za co
przysługiwał im udział w zyskach (dywidendy). Kurs akcji ustalano w zale\ności
od wysokości dywidendy w stosunku do bankowej stopy procentowej. Przewagę
uzyskiwały przedsiębiorstwa dające wy\sze zyski.
Kapitalizm monopolistyczny.
Kryzys gospodarczy 1873 r. Rozpoczął procesy łączenia się kapitałów i
przedsiębiorstw. Odbywało się to przez tworzenie spółek akcyjnych bądz przez
wchłanianie przedsiębiorstw mniejszych i słabszych przez większe i silniejsze.
Skutkiem tych procesów było zastępowanie wolnej konkurencji wielu podmiotów
gospodarczych przez monopole, czyli zrzeszenia przedsiębiorstw. Celem ich było
osiągnięcie większych zysków lub obrona przed ich spadkiem, przez ustalanie cen
monopolowych, które nie musiały się kształtować zgodnie z wymogami praw
rynkowych. Wyeliminowanie kosztownej konkurencji między zrzeszeniami
osiągano przez porozumienia miedzy nimi. Mogły to być porozumienia
nieformalne lub sformalizowane w postaci utworzenia określonej postaci
korporacji. Wyró\nia się kilka rodzajów takich porozumień: kartel, syndykat,
koncern i holding.
Kartelizacja rozwijała się szybko w Niemczech; w USA i Wielkiej Brytanii
popularne były trusty. Największe monopole rozwinęły się w USA m.in.:
Standard Oil Company, General Electric Company, United Steel Corporation,
American Tabacco Company, a w Niemczech: Badische Anilin und Soda Fabrik
(BASF), Allgemeine Elekrizitätswerke (AEG), koncern zbrojeniowy Kruppa.
Monopole zapewniały sobie wysokie zyski przez politykę cen, co ujemnie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]