[ Pobierz całość w formacie PDF ]
niono śmiertelnie ostrymi skorupami, a wreszcie w szale wściekłości rozszarpano zwłoki na
kawałki i spalono je w ogniu by ani ślad nie pozostał po tej, która bluzniła samą swoją mą-
drością.
Stało się to prawie w ćwierć wieku po czasach, którymi się zajmujemy. Gdyby przyjąć, że
kronikarz bizantyjski, zaliczający Theona jeszcze do Muzejonu, mówi prawdę, mielibyśmy
ciąg wydarzeń o sensie wręcz symbolicznym: oto w latach dogasania olimpiad antycznych
ostatni znany nam członek Muzejonu pozostaje w mieście ojczystym mimo pogromu pogan w
roku 391, mimo zniszczenia najświętszych przybytków; lecz tym samym pośrednio wydaje
wyrok śmierci na córkę, która, gdy czas się dopełni, zginie z ręki motłochu.
Helladios i Sarapis
Zabójcy Hypatii a także ówczesny biskup i patriarcha Aleksandrii Cyryl, jako pośrednio
odpowiedzialny za zbrodnię spotkali się z różnymi zarzutami i ostrą krytyką nawet ze stro-
ny swych współbraci, w istocie wszakże nie stało się im nic złego, pozycja zaś samego Cyryla
w mieście jeszcze uległa wzmocnieniu. O ile wiemy, nie spadły na morderców żadne kary
ani państwowe, ani kościelne. W gruncie rzeczy ograniczono się tylko do żałośliwych uty-
skiwań i pobożnych westchnień. I tak na przykład czytamy u Sokratesa (a ten już często tu
powoływany historyk Kościoła był przecież współczesny wydarzeniom!): Niemało przygan
ściągnęło to na Cyryla i Kościół aleksandryjski. Bo przecież zabójstwa, bitwy i tym podobne
czyny są całkowicie obce ludziom żyjącym według wskazań Chrystusa! 47 To wszystko.
Tym wszakże, którzy domagali się surowego ukarania zabójców Hypatii, chrześcijanie ze
swej strony mogliby nie bez racji odpowiedzieć pytaniem:
A jakaż to kara spotkała pogan-morderców? Tych, co to w czasie zaburzeń za konsulatu
Tatiana i Symmachusa, w roku 391, zabijali pogan? Przecież gramatyk Helladios przechwala
się publicznie dziś jeszcze, że własnoręcznie położył wtedy trupem dziewięciu mężczyzn i
włos mu z głowy nie spadł! Przebywa spokojnie w samej stolicy, nikt go nawet nie pozywa
przed trybunały, działa i zbiera laury!
Taki więc był posiew zła, fanatyzmu, nienawiści. Zarówno wyznawcy religii miłości, jak i
czciciele dawnych bogów, mieli ręce skalane krwią. Pierwsze to zalążki wojen religijnych i
właśnie w latach ostatniej olimpiady! Co się zaś tyczy Helladiosa, to rzeczywiście nie został
on pociągnięty do żadnej odpowiedzialności. Jak gdyby nigdy nic nauczał młodzież w stolicy
nad Bosforem, i to nawet młodzież chrześcijańską (bo właśnie Sokratesa), po latach zaś do-
czekać się miał profesury i świetnych przywilejów z rąk chrześcijańskiego cesarza! Skądże ta
całkowita bezkarność jawnego zabójcy w państwie praworządnym i zdecydowanie, coraz
bardziej wrogim pogaństwu? Otóż wyjaśnienie zagadki jest stosunkowo proste. Bezpośrednio
po rozruchach w Aleksandrii Teodozjusz opublikował ustawę, puszczającą w niepamięć
46
Anthologia Palatina, IX 400.
47
Sokr., H.k., VII 15.
48
wszelkie przestępstwa popełnione w czasie walk ulicznych w tym mieście. A więc całkowita,
bezwarunkowa amnestia dla stron obu! Będzie o tym jeszcze mowa. Oczywiście ów gest nie-
bywałej pobłażliwości miał swoje przyczyny ważkie i racjonalne. Po pierwsze, świeża jeszcze
pamięć masakry w Tessalonice i związanego z tym upokorzenia osobistego, owej pokuty w
mediolańskiej katedrze, kazały władcy postępować obecnie nader ostrożnie; obawiał się, by
surowością nie wywołać zajść jeszcze grozniejszych w mieście liczącym wieleset tysięcy
mieszkańców. Po drugie, winę za rozpętanie zaburzeń ponosili z całą oczywistością chrześci-
janie, a zwłaszcza sam biskup Teofil; cesarz, rzecz prosta, nie mógł stwierdzić tego jasno to-
też za sprawców nieszczęścia formalnie uznał tylko pogan, faktycznie jednak oddał sprawie-
dliwości co się jej należało, obdarzając także ich amnestią.
Skoro zaś sam tok rozważań przywiódł nas znowu do Helladiosa, przedstawiamy jeszcze
jedną związaną z nim sprawę. Był on stwierdza to Sokrates kapłanem Zeusa. Dopowie-
dzieć wszakże należy: Zeusa Heliosa Sarapisa. Tak bowiem, a poświadczają to wcale liczne
[ Pobierz całość w formacie PDF ]