[ Pobierz całość w formacie PDF ]
wieków i wspomaga występki swoją pomysłowością. Z początku pragnął rzeczy niepotrzeb-
nych, pózniej przeciwnych naturze, a w końcu uczynił duszę niewolnicą ciała i kazał jej słu-
żyć jego żądzom.
179
XIV 90 " 38 39
Chciwość spowodowała ubóstwo i pożądając wielu rzeczy, utraciła wszystko. A choćby
starała się teraz odzyskać straty, choćby dodawała jedne pola do drugich, rugując sąsiada albo
przez wykup, albo gwałtem, choćby powiększała swoje włości do rozmiaru całych prowincji i
choćby nazywała swoją własnością ziemie mierzone długą podróżą, to jednak żadne rozsze-
rzanie granic nie przywiedzie nas z powrotem tam, skądeśmy odeszli.
XIV 91 " 3 5
Nieoczekiwane nieszczęścia przytłaczają nas bardziej: niezwykłość powiększa wagę klęsk, i
każdy człowiek dotkliwiej odczuwa to, czym jest zaskoczony. Dlatego nic nie powinno być dla
nas niespodzianką. Nasza myśl musi uprzedzać wszystko i brać pod uwagę nie to, co zwykło się
zdarzać, lecz to, co się może zdarzyć. Czy istnieje coś, czego by Los, jeśli zechce, nie mógł
powalić w samym rozkwicie? Czegóż nie atakuje i czym nie wstrząsa tym gwałtowniej, im coś
bardziej olśniewająco błyszczy? Cóż dla niego jest niedostępne lub trudne? Nie zawsze najeż-
dża tą samą drogą, nie zawsze nawet z całą potęgą: raz powołuje przeciwko nam nasze własne
ręce, kiedy indziej poprzestając na swoich siłach, obmyśla dla nas próby bez widocznego
sprawcy. Nie traci żadnej okazji: nawet pośród rozkoszy powstają zródła cierpienia.
XIV 91 " 7
Ani w sprawach prywatnych, ani publicznych nie ma nic pewnego, i losy ludzi i miast to-
czą się zmienną koleją. Nawet wśród zupełnego spokoju lęgnie się strach, a gdy nie istnieją
zewnętrzne przyczyny zamętu, nieszczęścia wybuchają stamtąd, skąd ich bynajmniej nie
oczekiwano. Królestwa, które przetrwały tak wojny domowe, jak i zewnętrzne, upadają bez
żadnego naporu. Któreż państwo zachowało do końca swoją pomyślność? Trzeba więc brać
pod uwagę wszystko i hartować ducha przeciwko wszystkiemu, co się może zdarzyć.
XIV 91 " 8
Miejmy przed oczyma wszelkie odmiany doli człowieczej i przedstawiajmy sobie w myśli
nie tylko takie, jakie się często zdarzają, lecz i najgorsze, jakie się mogą zdarzyć, jeżeli nie
chcemy dać się pognębić ani zaskoczyć przez owe rzadkie przypadki i jakoby bez precedensu:
trzeba w pełni rozważać Los.
XIV 91 " 12
To jedno tylko wiem: wszystkie dzieła śmiertelnych skazane są na śmiertelność, żyjemy
wśród rzeczy, które mają minąć.
XIV 91 " 13
Często krzywda sprowadza lepszy Los. Wiele rzeczy runęło, aby wznieść się wyżej.
XIV 91 " 15 16
Niech umysł nasz sposobi się do rozumienia i cierpliwego znoszenia swej doli i niechaj
wie, że nie ma rzeczy, na jaką by się nie ważył Los, który włada tak samo państwami, jak i
władcami, mający w swej mocy tak samo miasta, jak poszczególnych ludzi. Nie oburzajmy
się na to. Przyszliśmy na taki świat, w którym się żyje pod takimi prawami. Podoba się bądz
posłuszny. Nie podoba się odejdz dowolną drogą. Oburzaj się, jeśli coś niesprawiedliwego
180
ustanowiono wyłącznie dla ciebie. Lecz jeśli to prawo konieczności wiąże zarówno najwięk-
szych jak i najmniejszych, pogódz się z Przeznaczeniem, rozpraszającym wszystko. Nie trze-
ba mierzyć nas miarą mogił ani grobowców różnej wielkości, które się ciągną wzdłuż drogi:
popiół zrównuje wszystkich. Rodzimy się nierówni, umieramy równi.
XIV 91 " 20 21
Tak samo bez powodu obawiacie się opinii, jak i tego, czego byście się nie lękali nigdy,
gdyby wam nie kazała opinia. Czy człowiek prawy, którego oczerniono oszczerczymi plot-
kami, może ponieść jakiś uszczerbek? Niech tedy nawet śmierci nie szkodzi to w naszych
oczach: ona też podobno ma brzydki zapach. Nikt z tych, którzy ją oskarżają, nie doświadczył
jej. A przecież lekkomyślnością jest potępiać to, czego się nie zna. Wiadomo jednak, ilu lu-
dziom śmierć jest pomocna, ilu wyzwala od męczarni, nędzy, żalów, udręki, nudy. Nikt nie
ma władzy nad nami, dopóki my posiadamy władzę nad śmiercią.
XIV 92 " 24 25
Cnota jest tak wielkim dobrem, że nie odczuwa ona takich znikomych przykrości, jak krótkość
życia, ból czy różne dolegliwości cielesne. Rozkosz zaś, ta niewarta jest nawet spojrzenia. Cóż jest
szczególnego w cnocie? To, że się nie martwi o przyszłość ani nie liczy swoich dni: w dowolnej
najkrótszej chwili osiąga wieczne dobra. Niewiarygodne nam się to wydaje i wykraczające poza
naturę ludzką. Bo wielkość cnoty mierzymy naszą słabością i naszym wadom nadajemy jej imię.
XV 93 " 8
Pytasz, jaka jest największa miara życia? %7łyć aż do osiągnięcia mądrości. Kto dochodzi do
niej, osiąga cel najważniejszy, choć nie najdalszy. Zmiało jednak może się chlubić tym i dzię-
kować bogom, a także sobie samemu, i uważać się za wierzyciela natury, dlatego że istniał. I
będzie słusznie uważał się za wierzyciela: zwraca jej bowiem lepsze życie, nizli otrzymał.
Stworzył wzór dzielnego człowieka, ukazał jego przymioty i jego wielkość. Gdyby mógł do-
dać coś jeszcze, byłoby to podobne do tego, co już był ukazał.
XV 93 " 12
Zmierć idzie po wszystkich: zabójca pójdzie po zabitym. I będzie całkiem nieważne to, o
co się zabiegało z takim niepokojem. Bo cóż ma do rzeczy, że będziesz długo unikał tego,
czego i tak nie możesz uniknąć?
XV 94 " 13
Istnieją dwa powody, dla których schodzimy na manowce: albo jest w naszej duszy zło na-
gromadzone wskutek opacznych przekonań, albo jeśli nawet nie jest ona owładnięta przez
fałszywe wyobrażenia, to jest skłonna do fałszu i szybko ulega zepsuciu pod wpływem pozo-
rów, które ją pociągają w niewłaściwym kierunku. Dlatego też winniśmy albo całkowicie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]